ترس‌ها و موانع و معایب و مصائب که در زندگی روانمان را می‌آزارند به شکل دیو و جن و هیولا و حیوانات درنده‌خو و اشکال دیگر در خواب‌هایمان نمود پیدا میکنند. اما همه مشکلات و دشمنانی که در زندگی داریم بیرون از ما نیستند که؛ شاید آن نقص و ضعفی که روال زندگی‌ات را مخدوش و تیره کرده درون خودت باشد. پس وقتی هیولایی در خوابت میبینی که در پی‌ات می‌دود در تعبیر خواب‌ها همیشه دنبال مقصر و دشمنی بیرونی نباش، شاید آن هیولا خودت باشی!
درکی که از خود بعنوان موجودی مستقل و مختار و محدود به یک کالبد داریم میان ما و جهان اطراف مرزی کشیده و برای شکستن این مرز است که به خواب و خلسه پناه میبریم به امیدی که خاموش شود این ادراک و شکسته شود شیشه‌ی وجود و رها شود جوهر درون از حصار سنگین تن و بدود در بی کرانگی جهان.
از خواب که بیدار میشوم مثل ماهی جدا مانده از آبم، افتاده بر ساحل خشکْ زیر تیغ آفتاب. میلی در من میگوید چشم ببند و فراموش کن آب را و بگذار آفتاب بسوزاند و خاکسترت کند. اما هر بار آفتاب را پس میزنم و دوباره میلغزم توی آب و جریان رود.
یک علت فوبیا کابوس‌هایی است که در خواب می‌بینیم. ترسِ بزرگنمایی شده و غیرعادی مواجهه با یک جانور یا یک موقعیت تاثیرش محدود به خواب نیست و هر بار که در عالم واقعیت در موقعیتی مشابه قرار بگیری همان ترس سوررئال کابوس‌وار تداعی میشود. وحشت اغراق آمیز از موجودات افسانه‌ای هم مثل جن و دیو و آل و بختک هم یک ریشه در کابوس دارد. خواب حس ترس و اضطراب را به نمادهای ملموس تبدیل میکند که میتوانند دارای شکل و صدا باشند. این اشکالِ غالباً مبهم عالم خواب بر زمینه‌ی متفاوت عالم واقعیت که بنشینند جلوه‌ای جادویی پیدا میکنند.
از رویاها و لذات بی مانند عالم خواب میشود این نتیجه را گرفت که مغز انسان به گیرنده رویا مجهز است و آن را جذب و هضم میکند اما فرستنده دنیای واقعیت خاموش است! ظرف لذت عالم بیداری محدود است. مرزهای واقعیت حتی چشم دیدن رویاهای ما را ندارند و همینکه به اوج رویایی میرسی بیدارت میکنند!
انسان میل بازگشت به دوره جنینی دارد و خواب تجربه‌ای مشابه است. استفاده از پتو هم برای ایجاد محفظه‌ای لطیف اما قوی شبیه رحم و کیسه آب جنین موقع خواب این تجربه را تکمیل میکند. پتو در واقع بافت نخی نازکی بیشتر نیست اما در تصور ما مشابه شکم مادر بعنوان حفاظی ایمنی بخش عمل میکند. احتمالا همه آن لحظه را تجربه کرده‌اید که دست و پایتان از پتو بیرون میماند و احساس می‌کنید در معرض حمله بیگانگان قرار گرفته‌اید! و با خزیدن زیر پتو دوباره به امنیت می‌رسید انگار که حائلی است و به کل شما را از فضای مرموز و ناآشنای پیرامون جدا میکند. پتوی معجزه‌گر!
آرامشِ حسِ رجعت به رحم مادر از کجاست؟ خوابیدن و چشم بستن به روی دنیا و تاریک شدن و با تاریکی یکی شدن و چون قطره‌ای غرق شدن در دریایی و خود را سپردن به آغوش موج و سلب مسئولیت و اختیار کردن از خود و فراموشی وجود و محو کردن مرز میان خود و دنیا، که تنهایی می‌زاید و وحشتِ غربت. و آرامش همین است؛ ساکن و ساکت شدن در دریای سکون و سکوت. اما این آرامش مطلق مساوی مرگ است و اگر تجربه جنین خاموشی مطلق بود هیچ خاطره‌ای از آن دوره در ذهن ما باقی نمی‌ماند! آرامش نسبی است که درک میشود و در خاطر میماند و برای درک آن به مغز و ادراکی نسبی نیاز است، و این قابلیتی است که جنین داراست... ما از تولد خود خرسند نیستیم و دنبال پل بازگشتیم!
این مطلب قرار بود اینجا به پایان برسد اما لازم دیدم در تکمیل آن چند خطی دیگر اضافه کنم:
فقط خواب نیست، در تمام عمر انسان برای تجربه‌ی آن امنیت و احساسی که در بالا تشریح شد خودش را در موقعیت‌های مشابهی قرار میدهد. برای نمونه انسانی که تازه متولد شده تا سال‌ها توان درک و هضم واقعیت جهان ناامن خارج از بطن مادر را ندارد و از مکانیسم قصه پردازی و خیالبافی و بازی برای غرابت زدایی و پیش بینی پذیر کردن واقعیات. و ایمنی بخشی استفاده میکند. برای خورشید لب و چشم میکشد، به حیوانات صفات انسانی میدهد و به اشیاء جان میبخشد. این مکانیسم صرفا به کودکی محدود نمی‌ماند و تا پایان عمر همراه ماست. کیست که نچشیده باشد طعم شیرین و نوستالژیک یادآوری یا تصور آن روایت مرسوم از قصه خوانی زیر گرمای کرسی در شب‌های سرد زمستانی یلدا را؟ اما این گرایش به گذشته تو را فقط به خاطرات و تجربیات کودکی‌ات پرواز نمی‌دهد، کودکی فقط یک ایستگاه است، هدف موقعیتی دورتر از کودکی است!.
کوهی هستم من
که بر ویرانه‌ام جاده‌ای بنا کرده‌اند
دیگران مرا جاده می‌خوانند،
من اما کوهی ویرانم
شب‌ها خودم را می‌بینم در خواب
فریاد می‌زند: من کوهم! من کوهم!
گفت حالا که نمی‌توانی سنگ را بشکنی، تو هم سنگ شو. من سنگ شدم اما در قلبم حفره‌ای بود، آشیانه‌ی پرنده‌ای که پیوسته نوک می‌کوبید و آشفته می‌کرد خوابِ سنگ را.
از خواب‌های آشفته
به بیداری پناه میبریم
از کابوس زندگی اما
بیدار نمی‌توان شد
مگر با خوابی شیرین
رویا را پشت سر می‌گذارم
و از خواب بیدار میشوم
جای دشت را دیوار می‌گیرد
جای دستان تو را
فنجانی چای تلخ